Karbon ayak izi, eylemlerimiz sonucunda ortaya çıkan zararlı gazların ölçümüdür. Bireysel olarak kullandığımız yakıtlar karbon salınımına en fazla sebep olan ürünlerdir. En fazla karbon salınımı yapanlar arasında araç yakıtını, ev ısıtma sistemi için kullandığımız doğal gazı örnek verebiliriz. Eylemlerimiz ve kullandığımız eşyalar göz önüne alınarak oluşturduğumuz karbon ayak izi iki gruba ayrılır: Birincil karbon ayak izi ve ikincil karbon ayak izi.
Birincil Karbon Ayak İzi Neyi İfade Eder?
Birincil karbon ayak izi; bireysel olarak kullandığımız, aracımızda ve evimizde tükettiğimiz fosil yakıtların ortaya çıkardığı karbon salınımıdır. Örnek olarak evimizi ısıtmak için kullandığımız soba ya da kalorifer sistemi yakıtları, kendi otomobilimiz varsa bunun yakıtı veya uçak, otobüs gibi kullandığımız ulaşım araçlarının yakıtları birincil kategoriye girer. Aynı zamanda evimizdeki elektrikli aletler de fosil yakıtlara oranla daha az olsa da birincil kategoride sayılan karbon salınımına dahildir.
İkincil Karbon Ayak İzi Kapsamı Nedir?
İkincil karbon ayak izi; kullandığımız tüm eşyaların üretim tüketim döngüsünden kaynaklanan karbon salınımıdır. Örneğin, bir otomobile sahipsek, otomobilin fabrikada üretilmesi daha sonra bizim satın alacağımız galeriye kadar taşınması esnasında oluşan karbon ayak izi, ikincil grupta yer alır. Aynı şekilde e-ticaret ile satın aldığımız ürünler için kargo firmasının kullandığı yakıt ve aldığımız ürünün üretimi esnasında oluşan karbon salınımı ve doğada çözünme süresi de ikincil karbon ayak izi olarak değerlendirilir.
Karbon Ayak İzi Nasıl Azaltılır?
Bireysel olarak karbon ayak izimizi azaltarak sürdürülebilir yaşama katkı sağlayabiliriz. Bunun için günlük hayatımızda her gün kullandığımız ürünlerde, davranışlarımızda ve alışkanlıklarımızda küçük değişiklikler yaparak işe başlayabiliriz.
Fosil Yakıtları Azalt
Karbon ayak izimizi arttıran en büyük etken kullandığımız fosil yakıtlar olduğu için ilk önce yakıt tüketimini azaltabiliriz. Evimizi ısıtırken ısının %35’i duvarlardan dışarı atılarak kaybolur. Doğru ve etkili ısı yalıtımı yaparak ev ısıtmasında kullandığımız fosil yakıt tüketimini %35’e kadar azaltabiliriz. (1)
Fosil yakıtları en çok kullandığımız bir diğer durum ise ulaşımdır. Ulaşım için yakın yerlere yürüyerek ya da bisikletle gidebiliriz. Bisiklet kullanımı; otomobile göre 15, otobüse göre 5 kat daha az karbon salınımı yapar. (2) Kullandığınız bisiklet ve malzemeleri yerli üretim ise oran daha da az olur.
Sürdürülebilir Ürünler Kullan
Günlük yaşamımızda ihtiyaç duyduğumuz ve neredeyse her gün kullandığımız ürünleri plastik ve tek kullanımlık yerine sürdürülebilir ve hep kullanımlık ürünlerden tercih ederek karbon ayak izimizi azaltabiliriz. Gıda saklamada ve market alışverişinde plastik poşet kullanmak ya da poşet çay içmek yerine bez torba ve keseleri tercih etmek %40 oranında karbon salınımını azaltır. (3)
Plastik diş fırçaları; geri dönüştürülmesi çok zor, bazı durumlarda da imkansız ürünlerdir. Plastik yerine kılları da dahil tamamen bambudan üretilmiş diş fırçaları kullanabiliriz. Bambu, çok kolay ve hızlı büyüyen bir bitki olduğundan fırçanın üretimindeki karbon salınımı da görece azdır. Aynı zamanda da %100 geri dönüştürülebilir bu ürünü tercih ederek hem birincil hem de ikincil karbon ayak izimizi azaltırız.
Beslenme Alışkanlıklarını Değiştir
Beslenme tarzımız da karbon ayak izimizi oluşturan etkenler arasındadır. Yiyeceklerin üretimi ve paketlenmesi sırasında zararlı gazlar salınır. Aynı zamanda beslenme alışkanlığımızı değiştirmek tarım arazilerinin verimliliğini arttırmaya da yardımcı olur. En fazla hayvansal gıda üretimi sırasında karbon salınımı yapılır. Bunu şekerli ve alkollü gıdalar izler. Tükettiğimiz eti %50, şeker ve alkollü ürünleri %20 oranında azaltırsak tarım arazileri verimliliği yaklaşık %43 oranında iyileşebilir. (4)
Organik gıda tercih ederek gıda üretiminde kimyasal kullanımını azaltabiliriz. Aynı zamanda yerli gıdalara yönelirsek ulaşım sırasında oluşacak fosil yakıt kullanımı da azalır.
Organik Atıkları Dönüştür
Yiyecek artıkları, karton kutular, kağıt ve pamuktan yapılmış malzemeler gibi ürünler organik atıklar arasındadır. Bu ürünlerde eğer kimyasal boya vb. kullanılmamışsa direkt toprağa geri kazandırılabilirler. Özellikle sebze ve meyve kabuklarını kompost yaparak ya da kurutup çay haline getirerek bitkilerimize gıda takviyesi olarak kullanabiliriz. Eğer evimizde kendi gübremizi hazırlamak istiyorsak basit düzeneklerle evde solucan gübresi üretmek de mümkün. Bu durumda kağıt ve karton atıklar solucan gübresi yapmak için solucanlara besin olarak kullanılabilir. (5)
Elektronik Ticarette Daha Az Kargo Kullan
İkincil karbon ayak izimizi etkili şekilde azaltmak için kargo kullanımını azaltabiliriz. Elektronik ticaret kullanımında ürünleri ne kadar farklı firmadan alırsak o kadar fazla kargo kullanırız. Alışveriş yaparken ihtiyacımız olan tüm ürünleri aynı firmadan almaya özen göstererek ya da surdur.com’dan sipariş vererek kullandığımız kargo hizmetini azaltabiliriz. Çünkü surdur.com, kargo hizmetini azaltmak için farklı markaların ürünlerini tek bir depoda toplar ve tek kargo ile kullanıcılara ulaştırır. Böylece farklı markaların ürünleri için tek bir kargo ücreti öderken karbon ayak izimizi de azaltmış oluruz.