Kompost, bitkisel ve hayvansal atıkların karıştırılarak çürütülmesiyle hazırlanan bir çeşit gübredir. Kompostun yapısında organik maddeler bulunduğu için doğal gübrenin yerini tutmasa da tarımda toprağın beslenmesi açısından oldukça yararlıdır. Kompost toprağa verim kazandırır ve pH dengesini korumasına yardımcı olur. Üstelik kompost, satın alınarak kullanılan hazır gübrelerin aksine, evsel atıklar ve mutfak atıkları kullanılarak evde hazırlanabilir.
Kompostun Yararları Nelerdir?
Kompostun çevresel açıdan birçok yararı vardır. En önemli yararı ise organik atıkların geri dönüştürülerek kullanılmasının sağlanmasıdır. Böylece, doğaya bırakılan veya çöpe atılan organik atıklar azaltılır ve geri kazandırılır. Evsel mutfak atıkları çürütülerek organik madde açısından zengin bir gübre haline getirilir. Doğal yollardan elde edilen bu gübre, kimyasal gübrelerin aksine organik tarım yapılmasına imkan tanır. Ayrıca, toprağın organik madde açısından zenginleşmesine yol açar. Toprağın nemli, oksijeni yüksek yapısı ve içerisindeki organik maddeler sayesinde çürüdüğünde hem asit-baz dengesi korunur hem de verimsiz topraklar tarıma daha elverişli hale gelir.
Kompostta Hangi Atıklar Kullanılır?
Yukarıda da açıkladığımız gibi, kompost, doğal yollardan organik maddelerin çürütülmesidir. Dolayısıyla içerisinde kimyasal hiçbir madde bulunmaz. Kompost, bitki ve hayvan atıklarından elde edilir. Meyve kabukları, otlar, yeşillikler, çay posaları, yumurta kabukları, muz kabukları, kuruyemiş kabukları, kurumuş yapraklar, sebze artıkları ve kahve telveleri kompostta kullanılabilen maddelerdir. Bunlar dışında da aklınıza gelebilecek her türlü evsel mutfak atığı ile kompost yapılabilir. Kompost içerisindeki atıklar iki gruba ayrılır. Yeşil malzemeler ve kahverengi malzemeler olarak adlandırılan iki kategoride ıslak ve taze atıklar yeşil malzemeler, kuru atıklar ise kahverengi malzemeler olarak ifade edilir.
Kompostta Kullanılmaması Gereken Malzemeler
Bununla birlikte, hangi kompost türünü yapmaya karar verirseniz verin kullanmamanız gereken bazı atıklar vardır.
- Kalan yağlı yiyecekler
- Çay ve kahvelerin poşetleri
- Et, balık ve süt gibi hayvansal gıdalar
- Limon, greyfurt gibi asit oranı yüksek besinler
- Kedi ve köpek dışkıları
komposta atılmaya uygun olmayan atıklar arasındadır.
Kompost Nasıl Yapılır?
Kompost yapmanın ilk adımı içerisinde kullanılacak atıkları toplamaktır. Mutfağınızdan çıkan tüm organik atıkları türlerine göre gruplandırarak biriktirmelisiniz. Bu aşamadan sonra elinizdeki organik atık miktarına göre kompost çeşitlerinden birisini seçerek o yöntem doğrultusunda kompost hazırlayabilirsiniz. Kompost çeşitlerine göre hazırlama teknikleri de değişir. Her kompost çeşidinin verimi de farklılık gösterebilir. Kompost yapmadan önce hangi türünü elde etmek istediğinize karar vermelisiniz.
Kompost Çeşitleri
Kompost çeşitleri sıcak kompost, bokashi kompost, soğuk kompost ve solucan kompostu olmak üzere dört çeşittir. Solucan kompostunu kişisel olarak hazırlamak zordur ancak sıcak kompost, bokashi kompost ya da soğuk kompostu kendiniz hazırlayabilirsiniz.
Soğuk Kompost
En basit yöntemle hazırlanan, sonunda verim alma ihtimali yüksek olan kompost türüdür. Kompostlama işleminin hızlı ve pratik bir şekilde yapılmasını sağlar. Soğuk kompostu hazırlamak oldukça kolaydır. Bir kova veya derin bir kabın içerisine yeşil ve kahverengi atıkları eşit bir şekilde doldurmanız soğuk kompost için yeterlidir. Kovanın hacmi kadar içerisine atık koyabilirsiniz. Geniş bir kova veya tenekenin içerisine önce meyve sebze artıkları, ot, yeşillikler, yumurta kabukları gibi yeşil malzemelerden, üstüne ise eşit miktarda olacak şekilde çerez kabukları, talaş gibi kahverengi malzemelerden ekleyin. Yeşil ve kahverengi malzemelerin birlikte kullanılması kompostta azot karbon dengesinin sağlanmasında etkilidir. Kompostun nem dengesi için de arada bir su da ekleyebilirsiniz. Kap dolduğunda çürüme için 6 ay kompostlaşmaya bırakın. Karışımın hava alması için ağzının açık olması gerektiğini unutmayın.
Bokashi Kompost
Japonların yaygın olarak kullandığı bir yöntemdir. Soğuk kompost çeşitlerindendir. Bokashi kompostu hazırlanırken her atık katmanından sonra Bokashi kepeği malzemelerin üzerine serpilir. Kova dolduğunda kapağı kapatılarak hava almadan 15 gün süre bekletilerek kompost hazırlanır.
Sıcak Kompost
Kompost yapma süresini kısaltmak için daha hızlı ve etkili bir yöntemdir. Sıcak kompost, soğuk komposttaki gibi atıkların dolması beklenmeden eldeki atıklarla tek seferde hazırlanır ve kompost karışımı hazırlandıktan sonra yeni eklemeler yapılmaz. Sıcak kompostta 1 metreküplük alan ve termometre gereklidir. Önce komposta koyulacak tüm organik atıklar küçük parçalara bölünür. Yeşil ve kahverengi malzemeler birbirinden ayrılarak 10 santimetre yüksekliğinde bir sıra yeşil malzeme bir sıra kahverengi malzeme olacak şekilde dizilir. Her katman nemlendirilir ve katlar arasına çözünmeyi hızlandıran kül gibi bir malzeme eklenir. Karışım hazırlandıktan sonra termometre takip edilir ve 30 dereceyi gösterdiğinde ayrışma başlamış demektir. Sıcaklık 50-70 dereceye kadar yükselecektir. Termometredeki sıcaklık 43 derece altına indiğinde kompostu karıştırarak oksijen miktarı artırılmalıdır. Bu işlem 4 kere tekrarlanır. Termometredeki sıcaklık 30 derecenin altına düştüğünde iki hafta kadar dinlendirerek kullanıma hazır hale gelir.
Solucan Kompostu
Solucan kompostunda diğerlerinden farklı olarak topraktan toplanan küçük kırmızı renkli solucanlar kullanılır. Kompostta kullanılacak iki kovadan birisinin dibine 100’e yakın delik açıp diğer kovanın içerisine yerleştirilir. En üstteki kovanın içerisine yeşil ve kahverengi malzeme karışımı hazırlanarak koyulur. Malzeme karışımının üstüne solucanlar bırakılarak en üst katman ıslak gazete kağıdı ile kapatılır. Islak gazete kağıdı altında katmanlardaki solucanlar, atıkları ayrıştırarak kompost haline getirir. Ortam ısısı yükseldiğinde ayrışma başlamış demektir.
Siz de atıkları değerlendirerek toprağa ve doğaya faydalı organik gübreyi evde kendiniz hazırlayabilirsiniz.