Hiç düşündün mü, bir ay boyunca plastik kullanmadan yaşamak mümkün mü? Günlük hayatın tam ortasında, fark etmeden ne kadar çok plastik tükettiğimizi hiç sorguladın mı?
İşte Plastiksiz Temmuz tam da bu sorudan doğdu. Bir avuç insan, “Acaba mümkün mü?” diye denedi. Şimdi her yıl Temmuz ayında, dünyada milyonlarca insan aynı soruyu kendine soruyor: “Ben bir ay boyunca plastikten uzak durabilir miyim?” Belki de cevap düşündüğünden daha basit.
Hikâye Nasıl Başladı?
Bu hareketin kökleri, 2011 yılında Avustralya’da atılıyor. Hikâyenin başrolünde Rebecca Prince-Ruiz adında bir çevre aktivisti var. Rebecca, bir gün atık toplama tesisine yaptığı bir ziyarette tükettiğimiz plastiklerin ne kadar devasa bir çöp dağını oluşturduğunu kendi gözleriyle görünce bir şeylerin yanlış gittiğini fark ediyor.
Tam da o anda kafasında basit ama etkili bir soru beliriyor: “Acaba bir ay boyunca plastik kullanmadan yaşayabilir miyiz?”
Bu soruyu önce kendisine, sonra birkaç arkadaşına soruyor. O yıl, Batı Avustralya’daki küçük bir çevre örgütüyle birlikte, minik bir grup olarak bir deney başlatıyorlar. Plastik şişe yok, pipet yok, marketten meyve-sebze alırken plastik poşet yok… Günlük hayatta fark etmeden ne kadar plastik kullandıklarını görmek istiyorlar.
İlk başta küçücük bir çevrede dönen bu fikir, beklenenden çok daha fazla ilgi çekiyor. İnsanlar plastikle ne kadar iç içe yaşadıklarını fark ettikçe, bu deneyi kendi hayatlarında denemeye başlıyor. Birileri “Ben de bez çanta kullanmaya başladım”, bir başkası “Artık termos taşıyorum, kahvemi plastik bardakta almıyorum” diyor. Sosyal medya sayesinde bu fikir hızlıca yayılıyor.
Neden Büyüdü?
Özellikle 2015’ten sonra plastik atıkların, özellikle de okyanuslardaki plastik kirliliğinin ne kadar vahim boyutlara ulaştığını gösteren araştırmalar ve haberler artınca Plastiksiz Temmuz daha da görünür hâle geldi.
Balıkların, kuşların midelerinden çıkan plastikler, okyanusta dönüp duran plastik adaları ve mikroplastiklerin soframıza kadar geldiği gerçeği bu harekete olan ilgiyi büyüttü. Artık mesele pipet meselesi değil, tüketim alışkanlıklarımızı kökten sorgulama meselesiydi.
Bugün geldiğimiz noktada Plastiksiz Temmuz, dünyanın dört bir yanında 190’dan fazla ülkede milyonlarca insanın katıldığı bir harekete dönüştü. Bireylerden okullara, belediyelerden markalara kadar pek çok kişi ve kurum bu harekete destek veriyor.
Amacı Ne?
Hareketin amacı aslında çok basit: Bir ay boyunca tek kullanımlık plastiklerden mümkün olduğunca uzak durmaya çalışmak. Bez çanta taşımak, matara kullanmak, termosla kahve almak, sebze meyveyi fileyle taşımak, paketli gıdadan uzak durmak, şampuanı katı formda tercih etmek gibi küçük ama etkili adımlarla başlıyor her şey.
Çünkü mesele bu bir ayda mucize yaratmak değil. Mesele, bu süreçte davranışlarımızı sorgulamak, plastikle olan ilişkimize başka bir gözle bakmak ve elimizden geliyorsa bazı alışkanlıklarımızı kalıcı şekilde değiştirmek.
Mükemmel Olmak Zorunda Değilsin
Elbette %100 plastikten kaçınmak günümüz dünyasında neredeyse imkânsız. Plastiksiz Temmuz sana zaten bunu söylemiyor. Sadece “Yapabildiğin kadarını yap” diyor.
Bir kişi pipet kullanmadı diye okyanuslar kurtulmuyor belki ama milyonlarca kişi bir şeyleri değiştirmeye başladığında şirketler, marketler, yerel yönetimler de değişmek zorunda kalıyor.
Bugün marketlerde poşetlerin paralı olması, bazı markaların cam ambalajlara dönmesi ya da kahvecilerin tekrar kullanılabilir bardaklara yönelmesi hep bu tür küçük bireysel hareketlerin büyüyüp toplumsallaşmasıyla oldu.
Ne Kazanıyoruz?
Plastiksiz Temmuz’un güzelliği şu: O bir ay bitince bir bakıyorsun, bez çantan zaten sende kalıyor, matara taşımak sana normal geliyor, paketli ürün almamaya alışıyorsun. Yani o bir aylık deney aslında bütün yıl boyunca seni plastikten uzaklaştırıyor. Küçük adımlar zamanla büyük alışkanlıklara dönüşüyor.
Bir de şu var, bu harekete katıldığında sadece plastikten kaçmıyorsun. Daha az çöp çıkarıyorsun, doğaya daha az zarar veriyorsun, daha az tüketiyorsun, daha bilinçli oluyorsun. Ve en önemlisi: İçin rahat ediyor.
Bazen insanın hayatında en iyi hissettiren şey, vicdanını rahatlatan küçük seçimler oluyor.
Küçük Başla, Büyük Etki Yarat
Unutmamak lazım, Plastiksiz Temmuz kimseyi suçlamak, utandırmak, yargılamak için değil. Tam tersine, ilham vermek için var. İster Temmuz’da başla ister Ağustos’ta. İster bir gün dene ister bir yıl sürdür. Mesele bir yerden başlamak.
Belki senin attığın küçücük bir adım, sandığından çok daha büyük bir değişimin başlangıcıdır. Plastiksiz Temmuz da tam olarak bu fikre dayanıyor.
Kaynaklar
Plastic Free July Resmi Web Sitesi https://www.plasticfreejuly.org
Rebecca Prince-Ruiz, Joanna Atherfold Finn (2020), Plastic Free: The Inspiring Story of a Global Environmental Movement and Why It Matters
National Geographic (2018). Planet or Plastic? https://www.nationalgeographic.com/environment/planetorplastic/
Ellen MacArthur Foundation (2016), The New Plastics Economy: Rethinking the Future of Plastics https://ellenmacarthurfoundation.org/the-new-plastics-economy-rethinking-the-future-of-plastics
United Nations Environment Programme (UNEP) (2018), Single-Use Plastics: A Roadmap for Sustainability https://www.unep.org/resources/report/single-use-plastics-roadmap-sustainability