Mevsiminde Üretilen Meyve ve Sebzeler Neden Daha Sağlıklıdır?

Büyüklerimiz, bizlere hep sebze ve meyveleri mevsiminde tüketmemizi söyler. Kulağımıza küpe olan bu öğüdün arkasında saklı olan gerçekleri hiç merak ettiniz mi? Bu yazımızda neden atalarımızın bizlere mevsim gıdalarıyla beslenmemizi tembihlediğini ve bunun faydalarını inceleyeceğiz.

Mevsim Gıdaları Kaynakların Sürdürülebilirliğini Sağlar

Bitkilerin büyümesi ve olgunlaşması için belli koşulların sağlanması gerekir. Ancak bunun tüm bitkileri kapsayan bir standardı yoktur. Her bitki türünün toprak, sıcaklık, nem, hava ve ışık istekleri özeldir. Bu nedenle yetiştikleri bölgeler ve hasat zamanları değişkenlik gösterir. “O zaman nasıl her mevsim domates yiyebiliyoruz?” sorusu aklınıza geliyorsa cevabı: Yapay yollarla.

Dört mevsim domates yiyebilmemizin sırrı: Bitkinin yazın sahip olduğu sıcaklık ve nem gibi değerlerin ayarlanabildiği kapalı yetiştirme ortamları, en bilinen haliyle seralardır. Seraların su ihtiyacını, havasını ve sıcaklığını kontrol altında tutmak için çeşitli cihazlar kullanılır. Bunlar için de su ve enerji harcanır. İngiltere’deki seraların yıllık enerji kullanımı yaklaşık 20.250 TJ’dür. Bu, tarım sektörünün toplam kullanımının %74'üne denktir.

Sera bitkilerine çürüme sürecini yavaşlatması için çeşitli kimyasallar uygulanır. Çünkü son tüketiciye ulaşmadan önce topraktan uzakta geçirecekleri günler hatta haftalar vardır. Ancak bu ayrılık bitkiler daha hayata atılmaya hazır değilken gerçekleşir. Tamamen olgunlaşan bitkiler birkaç gün içerisinde bozulma sürecine geçer. Yolculuk boyunca büyümeye devam etmeleri yani hemen çürümemeleri için normalden daha önce hasat edilirler.

Gıda Lojistiği ve Soğuk Hava Depolarının Ürpertici Gerçekleri

Sebze ve meyvelerin taşıtlarla gittikleri ilk durak soğuk hava depolarıdır. Buradan ayrılabilenler; gidecekleri ülkeye, şehre ve bazen ilçeye göre farklı taşıtlara binerler. Uluslararası yolculuk yapacaklar genellikle uçaklara yönlendirilir ki uçakların sera gazı salınımı diğer taşıtlara göre daha yüksektir. Bu oran gıda taşımacılığından kaynaklanan toplam sera gazı emisyonlarının %11'ine denktir.

Uçaktan inenler kamyonlarla hale oradan satıcıların kamyonetine son olarak da alıcının aracına yüklenir. İngiltere’de meyve ve sebze nakliyesinden kaynaklanan CO2 emisyonları yaklaşık 357.000 tondur. Fakat gıda lojistiğinde genellikle soğutuculu araçlar kullanılır. Bu yüzden ulaşım emisyonlarının üzerine ekstra %14'lük bir ilave daha yapılması gerekir.

Mevsiminde hasat edilen gıdalar için hava koşullarını ayarlamaya ve bazen ayrıca sulamaya bile gerek kalmaz. Toprak koşulları daha verimli olduğu için kullanılan yapay girdilerde de azalmalar görülür. Depoda uzun süre beklemeden direkt tezgaha giderler ve yaygın olarak iç pazarda satılırlar. Bu artılarından dolayı mevsim meyveleri genellikle doğa için daha sağlıklıdır. Peki insan için?

Sebze ve Meyveleri Mevsiminde Tüketmenin İnsan Sağlığına Faydaları

İnsan sağlığı açısından mevsiminde sebze ve meyve tüketmek daha faydalıdır çünkü besin değeri hasattan hemen sonra optimum seviyededir. Ancak bu fayda zamanla azaldığından sezon dışı gıdalar olgunlaştığında hasat edilse bile son tüketiciye gelene kadar besin değerleri düşer.

Mevsim gıdaları sağlıklı beslenmenin önemli parçalarındandır. İçinde bulunduğunuz mevsim boyunca ihtiyaç duyabileceğiniz vitaminleri, mineralleri ve lifleri sağlarlar. Mesela: Portakaldaki C vitamini kışın soğuk algınlığına karşı dirençli olmanıza yardımcı olur. Yaz meyvesi karpuz ise vücudunuzun su ihtiyacını gidermek açısından faydalıdır.

Tüm coğrafyalar, ülkemiz gibi zengin sebze ve meyve çeşitlerinin yetiştiriciliğinin yapılmasına imkan vermez. Bu noktada sadece yerel ürünleri tüketmek yetersiz beslenme sorunlarına neden olur. İdeal olanı mümkün olduğunca yerli gıdalarla ve dengeli şekilde beslenmektir.

Taşıma, paketleme ve depolama gibi faktörler gıdaların besin kalitesini etkiler. Ancak tüm depolama işlemlerinin olumsuz sonuçları olmaz. Çiğ gıdaları dondurarak saklarsanız birçoğu besin kalitesini koruyabilir. Böylece yıl boyunca farklı besin ögelerinden faydalanabilirsiniz.

Kaynaklar

https://www.bbc.com/news/science-environment-49349566

https://www.cambridge.org/core/journals/proceedings-of-the-nutrition-society/article/does-eating-local-food-reduce-the-environmental-impact-of-food-production-and-enhance-consumer-health/C264A576782D7B79B95A47D50515B02A

https://tabledebates.org/sites/default/files/2020-10/fruitveg_paper_final_0.pdf

https://www.science.org/doi/10.1126/science.aaq0216

https://www.cambridge.org/core/journals/proceedings-of-the-nutrition-society/article/seasonality-and-dietary-requirements-will-eating-seasonal-food-contribute-to-health-and-environmental-sustainability/08545F71A12EF0FE233E8D1DEFEF227A

https://www.marthastewart.com/8383524/seasonal-produce-guide