Yeni bir araştırmaya göre, mikroplastikler fotosentezi %7 ila %12 oranında azaltabiliyor. İlk bakışta bu oran küçük görünebilir. Ama unutmayın, fotosentez tüm yaşamın kalbi. Bitkilerin güneş ışığını alıp enerjiye dönüştürmesi yavaşladığında, zincirleme bir etki başlıyor. Tarlalar daha az ürün veriyor, çiftçiler daha az hasat yapıyor, sofralara daha az gıda geliyor.
Fotosentez Neden Bu Kadar Önemli?
Fotosentez, basitçe bitkilerin "nefes alma" ve "yemek pişirme" süreci gibi. Bitkiler güneş ışığını alıyor, karbondioksit ve suyla birleştiriyor ve bunu glikoz gibi enerji kaynaklarına dönüştürüyor. Yediğimiz buğday, pirinç, mısır, sebzeler… Hepsi fotosentezin sonucu.
Mikroplastikler bu sürece farklı şekillerde zarar veriyor.
Yaprak yüzeyini kaplıyor: Fotosentez için gerekli güneş ışığının yapraklara ulaşmasını zorlaştırıyor.
Klorofil üretimini baskılıyor: Fotosentezin motoru olan klorofil miktarı azalıyor.
Köklerde besin ve su alımını engelliyor: Toprakta biriken mikroplastikler, bitkinin büyümesi için gerekli minerallerin emilimini düşürüyor.
Bu durum, bitkilerin sadece daha yavaş büyümesine değil, aynı zamanda daha zayıf olmasına da yol açıyor. Yani hastalıklara, kuraklığa ve iklim değişikliğinin etkilerine karşı da daha savunmasız hâle geliyorlar.
Ne Kadar Kaybedeceğiz?
Araştırmalar, mikroplastiklerin tarımsal üretime önümüzdeki 25 yıl içinde çok ciddi darbeler vurabileceğini söylüyor. Özellikle buğdayda, yıllık %4 ila %13.5 arasında verim kaybı yaşanabileceği öngörülüyor.
Şimdi rakamları biraz somutlaştıralım:
Dünya genelinde yıllık 770 milyon ton civarında buğday üretiliyor. Eğer mikroplastikler nedeniyle bu miktarda %10’luk bir düşüş olursa bu, yılda 70 milyon tondan fazla buğday kaybı demek. Neredeyse tüm Avrupa’nın bir yıllık buğday tüketimine denk.
Üstelik iş sadece buğdayla da bitmiyor. Pirinç, mısır gibi temel tahıllar da durumdan aynı şekilde etkileniyor. Yani dünyadaki milyarlarca insanın günlük beslenmesinde temel rol oynayan ürünler risk altında.
Sonuçta neler mi olacak? Gıda fiyatları artacak, gıda güvenliği tehlikeye girecek ve özellikle yoksul bölgelerde açlık riski büyüyecek. Mikroplastikler, küresel ölçekte eşitsizliği de derinleştirecek.
Zincirleme Etki
Mikroplastikler yalnızca tarlalarda değil, denizlerde de büyük sorun yaratıyor. Denize karıştıklarında planktonlardan balıklara kadar tüm canlıları etkiliyor. İlginç bir şekilde planktonlar da fotosentez yapıyor ve mikroplastiklerin onların fotosentez kapasitesini de düşürdüğü bulunmuş durumda. Yani hem karada hem denizde dünyanın oksijen üretim sistemi darbe yiyor.
Bu durum, zincirleme şekilde nefes aldığımız havayı da ilgilendiriyor. Çünkü gezegenin oksijeninin büyük kısmı denizlerdeki planktonlardan geliyor.
Çiftçiler İçin Ne Anlama Geliyor?
Çiftçiler için en büyük tehdit verim kaybı. Tarladan alınan ürün azaldığında çiftçinin geliri düşüyor, gıda fiyatları yükseliyor ve devletler ithalat bağımlısı hâle geliyor.
Üstüne bir de iklim değişikliğinin getirdiği kuraklık, aşırı sıcaklar ve toprak kaybı var. Buna mikroplastik de eklenince, tarım sektörü darbe üstüne darbe yemiş oluyor.
Ne Yapmalı?
Tek kullanımlık plastiklerin ciddi şekilde sınırlandırılması gerekiyor.
Tarımda kullanılan atık suyun daha iyi arıtılması, gübre ve toprak katkılarında plastik kirliliğinin engellenmesi şart.
Bireysel tüketimde plastik kullanımını azaltmak, geri dönüşüm alışkanlıklarını geliştirmek çok önemli.
Ama en önemlisi, politik adımlar. Çünkü bireysel çözümler yetmez; üretim süreçlerinin değişmesi gerekiyor.
Kaynaklar
Scientific American. Microplastics Are Messing With Photosynthesis in Plants (2025)
The Washington Post “How microplastics could be affecting our food supply” https://www.washingtonpost.com/climate-environment/2025/03/13/microplastics-plant-photosynthesis-rates-study/
The Guardian “The Guardian view on microplastics: harmful pollution must be curbed” https://www.theguardian.com/commentisfree/2025/mar/16/the-guardian-view-on-microplastics-harmful-pollution-must-be-curbed
EcoMena “Microplastics – A Threat to Food Production at the Base Level of Photosynthesis” https://www.ecomena.org/microplastics-threat-to-food-production/