Günlük yaşamın sıradan bir parçası gibi görünen sigara izmaritleri, aslında çevremiz için büyük bir tehlike barındırıyor. Dünya genelinde her yıl yaklaşık 6 trilyon sigara tüketiliyor ve bu sigaraların büyük çoğunluğunun izmariti gelişigüzel çevreye atılıyor. Görsel kirliliğin ötesinde, bu küçük atıkların doğaya ve canlı yaşamına etkisi düşündüğünüzden çok daha büyük.
Sigara İzmaritlerinin Kimyasal Yapısı
Sigara izmaritleri, sigaranın içildikten sonra geride kalan filtre kısmını oluşturuyor. Bu filtreler çoğunlukla, doğada çözünmeyen selüloz asetat adlı bir plastikten üretiliyor. Bu madde, doğada çözünmesi yüzlerce yıl sürebilen bir mikroplastik kaynağı. Filtrenin yanı sıra izmaritlerde nikotin, arsenik, kadmiyum, kurşun, amonyak ve formaldehit gibi yaklaşık 4000’e yakın toksik madde bulunuyor. Bu maddeler, izmaritler toprağa veya suya karıştığında çevreye doğrudan zarar veriyor.
Doğaya Etkileri
Su Kaynakları: Sigara izmaritleri, yağmur suları aracılığıyla denizlere, göllere ve akarsulara taşınıyor. Bir adet izmarit, yaklaşık 1 litre suyu zehirleyebilecek kadar toksik madde içerebiliyor. Bu da özellikle küçük canlılar için ölümcül sonuçlar doğuruyor.
Bir araştırmaya göre, sigara izmaritlerinin suda çözünerek bıraktığı kimyasallar, balık larvalarının %50’sinden fazlasını 96 saat içinde öldürebiliyor. (Kaynak: Slaughter et al., 2011, Tobacco Control)
Toprak Ekosistemi: Toprağa karışan izmaritler, bitki gelişimi için hayati olan mikroorganizmalara zarar veriyor. Yine yapılan bir çalışmada, sigara izmaritlerinin çimlenme oranını ve kök gelişimini ciddi oranda azalttığı gözlemlenmiş. Toksik maddeler, toprakta birikerek tarımsal verimliliği düşürme potansiyeline sahip.
Yaban Hayatı: Kuşlar, kemirgenler ve deniz canlıları, izmaritleri yiyecek sanarak yutabiliyor. Bu durum, sindirim sistemlerinde tıkanıklığa, zehirlenmeye ve ölüme yol açıyor. Ayrıca bu maddeler besin zinciri yoluyla daha büyük canlılara da taşınabiliyor.
Mikroplastik Tehlikesi ve İklim Kriziyle Bağlantısı
Selüloz asetat, zamanla parçalanarak mikroplastiklere dönüşüyor. Bu mikroplastikler toprakta ve suda kalıcı hâle gelip tarım ürünlerine, içme suyuna ve deniz ürünleri yoluyla insan vücuduna kadar ulaşıyor. Üstelik mikroplastiklerin üretilmesi, parçalanması ve taşınması sırasında ortaya çıkan süreçler, sera gazı emisyonlarını artırarak iklim krizini besliyor.
Sigara İzmaritleri Geri Dönüştürülebilir mi?
Teorik olarak evet. Özellikle bazı girişimler, izmaritleri geri dönüştürerek izolasyon malzemesi ya da sanayi ham maddesi olarak değerlendirmeye çalışıyor. Ancak geri dönüşüm için toplanmaları, ayrıştırılmaları, temizlenmeleri ve özel proseslerden geçirilmesi gerekiyor. Bu da yüksek maliyetli ve düşük ölçekli bir çözüm olarak kalıyor.
Ne Yapmalı?
Farkındalık yaratılmalı: Tıpkı plastik poşetler gibi sigara izmaritlerinin de çevreye etkileri toplumda bilinir hâle gelmeli.
Ceza ve düzenlemeler uygulanmalı: Açık alanlara izmarit atmanın önlenmesi için sıkı denetimler yapılmalı.
Filtreli sigaralar yeniden değerlendirilmeli: Araştırmalar, filtrelerin sağlık üzerinde olumlu etkisi olmadığını gösteriyor. Hatta daha fazla duman çekilmesine neden oldukları düşünülüyor.
Kişisel sorumluluk geliştirilmeli: Sigara içen bireylerin, izmaritlerini taşınabilir küllük gibi çözümlerle doğrudan çöp kutularına atmaları teşvik edilmeli.
Sigara izmaritleri, ne yazık ki gezegenimizin “görünmeyen plastik kirliliği” hâline gelmiş durumda. Doğada çözünmesi yüzyıllar süren, içinde sayısız toksik kimyasal barındıran bu küçük atıklar, suyu, toprağı, canlıları ve dolaylı olarak bizi tehdit ediyor. Daha bilinçli tüketim alışkanlıkları, yasal düzenlemeler ve doğaya saygı temelli yaklaşımlar bu görünmeyen kirlilikle başa çıkmanın temel yolları arasında.
Kaynaklar
Slaughter, E. et al. (2011). “Toxicity of Cigarette Butts, and Their Chemical Components, to Aquatic Life.” Tobacco Control, 20(Suppl 1), i25-i29. https://tobaccocontrol.bmj.com/content/20/Suppl_1/i25
Novotny, T. E., & Slaughter, E. (2014). “Tobacco Product Waste: An Environmental Approach to Reduce Tobacco Consumption.” Current Environmental Health Reports, 1(3), 208–216. https://doi.org/10.1007/s40572-014-0016-x
Ocean Conservancy (2022). “International Coastal Cleanup Report.” https://oceanconservancy.org
World Health Organization (WHO) (2017). “Tobacco and its environmental impact: an overview.” https://www.who.int/publications/i/item/9789241512497
European Commission (2021). “Single Use Plastics Directive – Guidance on cigarette filters.” https://environment.ec.europa.eu
Clean Up Australia (2020). “Cigarette Butt Pollution.” https://cleanup.org.au/cigarettebutts
Earth Day Network (2019). “Cigarette Butts: The Most Littered Item in the World.” https://www.earthday.org