Sürdürülebilirlik Açısından Plastik Geri Dönüşümü

Çoğu kişi geri dönüştüğünü düşünerek gönül rahatlığıyla plastikleri atık kumbarasına atar. Ancak bunların yeniden işlenmesi pek de doğa dostu değildir. Bu yazımızda plastik geri dönüşümü hakkında az bilinen gerçekleri ele alacağınız.

Plastik Atıkların Geri Dönüşüm Yolculuğu

Atık kumbarasına bıraktığınız plastikler ilk olarak ayrıştırma tesisini ziyaret eder. Ayrıştırma tesisinde kendi türüyle bir araya gelen atıklar yeniden yola koyulur. Bu yeni lokasyonda pul veya boncuk şeklinde küçük parçalara ayrılır. Daha sonra farklı üreticilere giden küçük parçalar, eritilir ve yeniden market raflarına yerleştirilir. İkinci kez hayat bulan plastik, kullanıldıktan sonra tekrar kumbaraya atılır ve bir kez daha geri dönüşüm yolculuğuna çıkar (?). Yazıya bu şekilde devam etmek isterdik ancak plastikler nadiren ikinci kez geri dönüşebilir.

Bir kez geri dönüşüm yolculuğuna çıkabilen şanslı plastikler ikinci kez atıldıklarında genellikle yakılarak bertaraf edilir veya çöp alanlarına bırakılır. Çöp alanlarına gidenler güneşlenirken mikro parçalara ayrılır. Ardından rüzgar veya yağmur aracıyla okyanusa veya toprağa ulaşır. Buradan çeşitli canlıların vücuduna, beslenme ve solunum yoluyla da insan vücuduna girer. Kısacası plastik, onu üreten ve kullanan insana istemediğiniz kadar sadıktır.

Neden Her Plastik Geri Dönüşemez?

Üzerinde geri dönüşüm işareti olan her plastik, geri dönüşüm tesisine vize alamaz. Çünkü bazıları özel işlem gerektirir ve çok az tesis kabul eder. Üzerinde “geri dönüşür” işareti olmasına rağmen çöp olarak kabul edilen plastikleri yakından tanımak isterseniz “Geri Dönüştüğü Düşünülen Atıklar Nelerdir?” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Diğerleri için hala umudunuz varsa üzgünüz, haberler iyi değil.

1950'den bu yana dünya 6.3 trilyon kilogram plastik üretildi ve bunların %91'i bir kez bile geri dönüşüm tesisine gidemedi. Geri dönüştürülmüş 100 plastik şişe yapmak için 143 adet şişeye ihtiyaç vardır. Dahası bunların toplanması, türlerine göre ayrılması, temizlenmesi, parçalanması ve yeniden eritilmesi gerekir. Hepsi için nakliye, yakıt, enerji, bakım ve onarım gibi harcamalar yapılır. Buna rağmen ikinci kez kullanıma giren plastiklerin kalitesi daha düşük olduğu için her alanda tercih edilmez. Ayrıca sıfırdan üretmek, geri dönüştürmekten daha ucuz olduğu için de avantajlıdır. Masrafların dışında nakliye ve üretim sürecinde açığa çıkan sera gazı miktarını da hesaba katarsak, plastik geri dönüşümünün her aşamasının kendi çevresel etkisi vardır. Ancak sorunlar daha bitmedi.

Plastikten Kurtulmanın Başka Yolu Yok Mu?

Geri dönüşüm, nihai imhayı önlemek yerine geciktirir. Plastik atığı kalıcı olarak ortadan kaldırmanın tek yolu, yakma ve piroliz gibi yıkıcı termal işlemlerdir.

Plastik üretimi ve yakma işlemleri bugün 189 kömürlü termik santral kadar karbondioksit salınımı yapıyor. 2050 yılına kadar bu kirliliğinin 3 katından daha fazla artması ve 615 kömürlü termik santrale eşdeğer seviyede olması bekleniyor. Bu hesaplamalara göre yalnızca plastiklerin, dünyanın kalan "karbon bütçesinin" yaklaşık %15'ini tüketeceği öngörülüyor.

Plastik atık için mevcut hiçbir yönetim yöntemi, dünyanın artan plastik kirliliği sorununu hafifletmek için yeterli değil. Çoğu plastik ürünün içeriğinde toksik katkı maddeleri bulunur. Bu nedenle tüm geri dönüşüm yöntemlerin tehlikeli çıktıları olur. Plastik atıkları azaltmanın en sürdürülebilir çözümü, kullanımını sağlık gibi temel ihtiyaçlarla sınırlamak ve içerisinde zehirli kimyasalların yer almasını engellemektir. Sonuç olarak sürdürülebilir bir gelecek için geri dönüşüme odaklanmak yerine plastik tüketimini azaltmak için çok daha fazla çaba göstermek gerekiyor.

Kaynaklar

https://insideclimatenews.org/news/16052023/recycling-plastic-microplastics-waste/

https://www.rollingstone.com/culture/culture-features/plastic-problem-recycling-myth-big-oil-950957/

https://ipen.org/news/plastic-recycling-schemes-generate-high-volumes-hazardous-waste

https://www.science.org/doi/full/10.1126/science.aaq0324

https://www.surdur.com/geri-donustugu-dusunulen-atiklar-nelerdir/