Dünya plastik atık krizine çözüm ararken bazı ülkeler kendi çöpünü başkalarına göndermeyi tercih ediyor. Türkiye ise son yıllarda Avrupa'nın plastik atık deposu hâline geldi. Avrupa Birliği ülkeleri ve Birleşik Krallık, Türkiye’ye her gün 125 kamyon dolusu plastik çöp gönderiyor. Peki, bu atıklar gerçekten geri dönüştürülüyor mu yoksa ülkemiz büyük bir çöplüğe mi dönüşüyor?
Gelen Çöp Miktarı
Çin’in 2018’de plastik atık ithalatını yasaklamasının ardından Avrupa ülkeleri yeni bir çöp durağı aradı. O günden sonra Türkiye’nin plastik ithalatı hızla arttı. 2023 yılında Türkiye, Avrupa’dan 456 bin 507 ton plastik atık aldı.
En fazla atık gönderen ülkeler:
Birleşik Krallık: 140.907 ton
Almanya: 87.109 ton
Belçika: 74.141 ton
İtalya: 41.580 ton
Hollanda: 27.564 ton
Bu rakamlar, Türkiye’nin Avrupa’nın plastik atık krizini çözme yükünü sırtlandığını gösteriyor. Ancak burada kritik bir soru var: Bu atıklar gerçekten geri dönüştürülüyor mu?
Kâğıt Üzerinde Geri Dönüşüm
Resmî olarak bu atıklar geri dönüştürülmek üzere ithal ediliyor. Ancak sahada yapılan araştırmalar işin renginin farklı olduğunu gösteriyor.
Greenpeace’in Adana’da yaptığı incelemelerde ithal plastik atıklarının bir kısmının yasa dışı yollarla boş arazilere döküldüğü hatta bazı bölgelerde yakıldığı ortaya çıktı. Üstelik bu alanlarda kanserojen dioksin ve furan gibi toksik kimyasalların tespit edilmesi, durumun ne kadar ciddi olduğunu gösteriyor.
Plastiklerin yakılması sadece toprak ve su kaynaklarını kirletmekle kalmıyor, aynı zamanda havaya zehirli gazların yayılmasına neden olarak halk sağlığını doğrudan tehdit ediyor.
Atık Ticaretinin Kaybedeni
Türkiye, ithal ettiği plastik atıkları işleyerek geri dönüşüm sektörünü beslemeyi amaçlıyor. Ancak sorun şu ki: Atıkların tamamı geri dönüştürülemiyor. Kalitesiz ya da kirli plastikler çöp olarak kalıyor. Denetimsizlik nedeniyle kaçak döküm ve yakma olayları artıyor.
Öte yandan atık ihracatçıları kazançlı çıkıyor. Avrupa ülkeleri, kendi atık yönetim masraflarından kurtulurken, Türkiye ise çevresel ve sağlık bedelini ödeyen taraf oluyor.
Türkiye Çöp İthalatını Yasakladı mı?
Tepkilerin artmasıyla Türkiye, 2021 yılında etilen polimer plastik ithalatını yasakladı. Hedef, atık ithalatını sıfıra indirmekti. Ancak yasaklar kapsam dışı bırakılan diğer plastik türleri nedeniyle tam olarak uygulanamadı.
Bugün hâlâ Türkiye, Avrupa’nın en fazla plastik çöp alan ülkesi konumunda. Kâğıt üzerindeki yasaklar yeterli değil; denetimlerin sıkılaştırılması ve atık ithalatının tamamen durdurulması gerekiyor.
Türkiye, atık ithalatına kapılarını kapamazsa kısa sürede Avrupa’nın plastik çöplüğüne dönüşebilir. Ancak geri dönüşüm politikalarını güçlendirerek ve atık yönetiminde kendi kendine yeten bir ülke hâline gelerek bu kaderi değiştirmek mümkün.
Şimdi soru şu: Türkiye, çöp ithal eden bir ülke olarak mı kalacak yoksa çevre dostu politikalarla bu döngüyü kırarak sürdürülebilir bir model mi oluşturacak?
Kaynaklar
https://www.bbc.com/turkce/articles/c3rxpwe8r49o
https://www.birgun.net/haber/turkiye-avrupa-nin-coplugune-donustu-atik-ithalati-patladi-344469