İklim krizine karşı en çok dillendirilen “kurtarıcı planlardan” biri, fazla karbondioksiti yakalayıp yerin derinliklerindeki kaya katmanlarına gömmekti. Fabrikaların, enerji santrallerinin ve hatta atmosferden doğrudan çekilen CO₂’nin gözenekli kaya tabakalarının arasına pompalanması ve orada binlerce yıl kalması kâğıt üzerinde harika görünüyordu.
Yayınlanan yeni bir araştırma ise bu “yer altı sandığı” fikrinin düşündüğümüz kadar sınırsız olmadığını gösteriyor.
13 Trilyondan 1,6 Trilyona
Araştırmacılar önce dünya genelinde nerelerde CO₂ depolanabileceğini inceledi. Jeolojik olarak uygun tortul kayalar yani gözenekli yapısı sayesinde gazı içine alabilecek devasa yer altı boşlukları haritalandı. Bu liste ilk bakışta umut vericiydi, çünkü toplam kapasite yaklaşık 13 trilyon ton CO₂ olarak hesaplanıyordu.
Ama sonra işin “gerçek” kısmı su yüzüne çıktı. İçme suyu rezervuarlarının altındaki bölgeler, şehirlerin dibinde olanlar, fay hatlarının yakınındakiler, doğa koruma alanlarının içindekiler, ekonomik açıdan ulaşılamaz veya yasal olarak izin verilemeyecek yerler tek tek elendi. Ve geriye kalan kullanılabilir alanların kapasitesi bir anda 1,6 trilyon ton CO₂’ye düştü.
Bu fark, sadece matematiksel bir küçülme değildi. 13 trilyon tonluk kapasite, dünyanın sıcaklığını birkaç derece soğutma potansiyeline işaret ediyordu. 1,6 trilyon ton ise ancak 0,7°C civarında bir etki yaratabiliyordu. Yani elimizdeki çözümün düşündüğümüz kadar güçlü bir silah olmadığı anlaşıldı.
Neden Bu Kadar Alan Dışarıda Kaldı?
Bunun en büyük nedeni, güvenlik ve gerçeklik. Kimse, milyonlarca insanın yaşadığı şehirlerin altında riskli bir enjeksiyon sahası görmek istemez. Fay hatları ve deprem riski olan bölgelerde depolanan CO₂, sızıntı ya da ani kaçaklar yaratabilir. İçme suyu kaynaklarının kirlenmesi ihtimali de cabası. Doğa koruma alanları da zaten dokunulmaz kategorisinde.
Üstüne üstlük, bir de ekonomik ve hukuki engeller var. Yerin altına borular döşemek, pompalar kurmak, sondaj yapmak öyle ucuz işler değil. Ayrıca mülkiyet hakları, ulusal yasalar ve uluslararası düzenlemeler derken, “teoride olur” dediğimiz pek çok alan, pratikte “yapılamaz” sınıfına düşüyor.
Peki Şimdi Ne Olacak?
Bu yeni çalışma aslında tek bir şey söylüyor: Karbon depolama önemli ama sınırlı bir kaynak. Onu fosil yakıt devlerinin günah çıkarma defteri gibi kullanamayız. Yani “bugün kirletelim, yarın gömeriz” mantığıyla hareket edersek, ileride gerçekten ihtiyacımız olduğunda elimizde yeterince alan kalmayabilir.
Depolama, özellikle çimento ve çelik gibi “emisyonu sıfırlaması zor” sektörlerde kritik bir rol oynayabilir. Ama çözümün temeli hâlâ emisyonları baştan azaltmakta, yenilenebilir enerjiye geçişte ve enerji verimliliğinde yatıyor. Depolamayı sınırlı, dikkatli ve adil kullanmazsak geleceğe büyük bir borç bırakıyoruz.
İtirazlar ve Tartışmalar
Tabii bu sonuç herkesi ikna etmiş değil. Bazı uzmanlar, çalışmanın fazla “muhafazakâr” olduğunu savunuyor. Yalnızca tortul kaya tabakaları hesaba katıldığı için bazalt gibi farklı kaya türleri ya da mineralizasyon teknolojileri hesaba katılmamış. Yani gelecekte yeni teknolojilerle bu sınırlar biraz genişleyebilir.
Ama burada kritik olan, bugünün kararlarını bugünün verileriyle vermek. Yarın daha fazla kapasite bulunabilir, evet. Fakat bu ihtimal uğruna bugünden sınırsız kirletmeye devam etmek, bile bile büyük bir kumar oynamak demek.
Bu çalışma, kulağa hoş gelen “gömeriz, kurtuluruz” masalına sert bir gerçeklik kontrolü yapıyor. Karbon depolama çözümlerinin yeraltında sınırlı bir alanı var. Onu dikkatli kullanmazsak, gelecek nesiller için riskleri katlıyoruz.
Demek ki gerçek plan şu olmalı: Önce emisyonları kısmak, sonra kaçınılmaz olanları güvenli ve adil biçimde depolamak. Çünkü dünyayı kurtarmak, ancak bu dengeyi kurmakla mümkün.
Kaynaklar
Washington Post “This is how much we can cool the planet by burying carbon underground” https://www.washingtonpost.com/climate-solutions/2025/09/03/carbon-capture-storage-limit/?utm_source=chatgpt.com
Carbon Herald “New Study Says Not Enough Carbon Storage For Capture And Removal, Provokes Criticism” https://carbonherald.com/nature-study-redefines-global-carbon-storage-limits-at-1460-gtco2/?utm_source=chatgpt.com
Science Media Centre “Expert reaction to study of limits to underground carbon storage” https://www.sciencemediacentre.org/expert-reaction-to-study-of-limits-to-underground-carbon-storage/?utm_source=chatgpt.com